Phong thủy là gì?
Phong thủy là nghệ thuật bài trí mọi vật bao gồm từ việc chọn hướng cho tòa nhà cho đến trang trí nội thất và ảnh hưởng của dòng khí đến một địa điểm. Phong thủy giúp cho con người sử dụng các lực tự nhiên của trái đất và cân bằng âm dương để có được sinh khí, qua đó mang lại sức khỏe và sinh lực. Thông thường phong thủy tốt đạt đến được nhờ vào sự kết hợp giữa nhận thức chung và khiếu thẩm mỹ trong quan niệm về không gian, bố trí đồ đạc và sử dụng hiệu quả cao các công trình xây dựng. Điều kiện sống tối ưu góp phần nâng cao sức khỏe, từ đó thường mang đến thành công và sung túc.
Phong thủy còn là thuật xem địa lý của người Trung Hoa. Nhiều thành phố cổ, được thiết kế xây dựng về mặt địa lý trong vùng long khí của các rặng núi. Thí dụ: Lạc Dương, trung tâm văn hóa và kinh đô của Trung Quốc cổ được xem là ở trong vùng sinh khí của rặng núi Côn Lôn và được bồi đắp bởi sự cân bằng âm dương.
Kinh đô của triều Minh, Yên Sơn, án ngữ ở giữa dòng khí của núi Côn Lôn. Thái Sơn, “Thanh Long”, ở bên trái; Hoa Sơn, “Bạch Hổ”, ở bên phải; và Tùng Sơn tạo nên những rặng núi che chở ở phía sau.
Thật vậy, các kinh đô và cung điện của các triều đại Trung Hoa đều được thiết kế tuân theo các nguyên lý Phong thủy, như Tử cấm Thành được xây vào triều Minh và tái thiết vào triều Thanh tuân thủ chặt chẽ theo các quy tắc của phép xem địa lý. Hoàng cung này cân xứng với việc định hướng bắc - nam và cổng chính đối diện hướng nam. Việc định hướng nam mang tính thích hợp hơn vì gió thổi từ Mông Cổ đến mang nhiều bụi cát vàng và rất lạnh. Người ta tránh bố trí các cửa sổ ở hướng bắc và cách xây dựng như thế đã trở nên phổ biến. Thậm chí ngày nay, nhiều ngôi nhà ở Bắc Kinh đều không có cửa sổ hay mở các cửa khác ra hướng bắc.
Toàn bộ Tử Cấm Thành được bao bọc bởi một hệ thống hào khiến cho nước có thể chảy qua cổng chính và lối vào. Cách thiết kế xây dựng có mô hình như thế vì theo quan điểm của người Trung Hoa, nước tượng trưng cho của cải. (Nước chảy qua cửa chính có nghĩa là nhận được nhiều của cải.) Thêm vào đó, Thái Hòa Điện, Trung Hòa Điện, Bảo Hòa Điện và các phần còn lại của Hoàng Cung đều có giả sơn ở phía sau để tạo ra Phong thủy tốt. Phía sau trong trường hợp này có nghĩa là che chở, đặc biệt chống lại gió và lạnh.
Thái Hòa Môn, cửa vào chính cung, được chủ đích bố trí phía trước suối Hoàng Thủy, cổng này có chín hàng cột (số chín tượng trưng cho trường thọ). Tổng thể Hoàng Cung có lối trang trí bằng màu sắc và họa tiết mang ý nghĩa tốt. Rồng (biểu tượng dương), ngọc trai (biểu tượng âm), các con thú bốn chân và hoa được tạo ra và trang trí trên các mái nhà và bức tường như là các biểu tượng của may mắn và thành công.
Cấm cung có Phong thủy tốt vì có giả sơn che chắn và dòng suối chảy qua cổng chính.
Toàn bộ khung cảnh và cách bố trí của cung Mùa Hè cũng dựa trên các nguyên lý Phong thủy. Cung điện này được xây dựng hướng ra hồ Côn Minh trên một mặt dốc có đồi ở phía bắc đóng vai trò như điểm tựa ở phía sau lưng.
Đồi hay núi chắn phía sau một địa điểm tạo thành tấm chắn bảo vệ.
Mặc dù Phong thủy được “sáng tạo” ra ở Trung Quốc cách đây gần 3.000 năm, nhưng thuật này đã lan rộng sang Nhật Bản và các nước vùng Đông Nam khác cách đây hơn một ngàn năm. Nara và Tokyo đã trở thành các kinh đô do có địa thế Phong thủy tốt. Nhiều người Trung Hoa và dân tộc Châu Á khác đã và đang áp dụng thuật Phong thủy đối với trang trí bên trong và ngoài ngôi nhà để đạt được vẻ hài hòa và cân bằng.
Các nhà địa lý quan niệm mọi vật trong tự nhiên đều có cuộc sống và linh hồn gắn liền với hình dạng của loài vật mà chúng trông giống. Thí dụ, một quả đồi trông giống như hình con rùa là một địa điểm tốt vì người sống ở đó sẽ trường thọ như loài rùa. Và một dãy núi có dạng hình con rồng sẽ mang đến sức mạnh và sinh khí cho cư dân vùng đó.
Theo người Trung Hoa quan niệm, mọi vật đều chứa đựng các cơ thể sống và có một môi trường cũng như điều kiện đặc biệt để tồn tại tốt nhất. Con người không khác biệt các cơ thể khác và cũng có một hoàn cảnh thích hợp để phát huy hết năng lực của mình. Thuật xem địa lý Trung Hoa là cách thức tìm ra và cung cấp một môi trường như thế hay sống tuân theo tự nhiên và năng lượng của quả đất thay vì chống lại các quy luật tự nhiên.
Phong Thủy Trong Nghệ Thuật Phối cảnh.
Trở lại thế kỷ thứ XII trước công nguyên, người Trung Hoa đã thiết lập trật tự Ngũ Hành (kim, mộc, thủy, hỏa, thổ) cho thấy quan niệm của họ về thế giới. Họ cho rằng vạn vật trên thế giới đều có liên hệ với một hành trong Ngũ Hành này.
Đến thế kỷ thứ II sau công nguyên, người Trung Hoa đã quan sát các chòm sao chính và hành tinh. Họ cũng đã xác định chuyển động của các hành tinh quanh măt trời. Một thế kỷ sau, các Lão giáo gia và võ sư đã phát triển phép kiểm soát dòng khí của cơ thể để biểu diễn các khả năng siêu phàm. Nhiều nhà tư tưởng Lão giáo và Khổng giáo cũng rất tinh thông về địa lý học và đó là các thầy địa lý. Họ là những người đầu tiên khởi xướng trường phái hướng pháp và hình pháp của phép xem địa lý đồng thời đã tạo ra nghệ thuật sống hài hòa với trời đất.
Đến thế kỷ thứ VIII, người Trung Hoa phát minh ra thiết bị định hướng từ đầu tiên. Suốt thời kỳ đó, nền y học Trung Hoa dựa trên các nguyên lý về ẩm thực âm dương để trị bệnh. Thiết bị định hướng từ kết hợp với bàn cờ bói toán trở thành la bàn dùng trong thuật xem địa lý. Đến thế kỷ thứ IX một loại thiết bị định hướng được sáng chế để xác định vị trí lăng tẩm và vào thế kỷ thứ XII la bàn được cải tiến gắn thêm vòng tròn Nội Thiên để kiểm tra ngôi nhà của người đang sống.
Trung Quốc có một lịch sử văn hóa lâu đời. Việc khám phá ra thuật Phong thủy, mặc dù xa xưa, vẫn có thể đem áp dụng trong xây dựng và bài trí đồ đạc, dù cho điều kiện địa lý và khí hậu của các vùng sống trên thế giới khác với Trung Quốc. Vậy có cần phải định hướng các cửa sổ và cửa ra vào để tránh gió bắc thổi từ Mông cổ đến? Có cần phải sống gần nơi có nước mới thành đạt không? Hơn thế nữa, có cần phải thuê một thầy địa lý xem nơi và cách sống của mình không?
(Nguồn: TS.KTS E.LIP, Nghệ thuật kiến trúc theo văn hóa cổ Trung hoa, Nguyễn Hoàng Hải dịch, Nhà xuất bản văn hóa thông tin, 1999)