Tìm hiểu về Hữu duyên thiên lí năng tương ngộ
Tục ngữ có câu hữu duyên thiên lý năng tương ngộ, vô duyên đối diện bất tương phùng, câu này tiếng Trung là 有缘千里能相遇，无缘对面不相逢 /Yǒuyuán qiānlǐ néng xiāngyù, wúyuán duìmiàn bù xiāngféng/, được tạm dịch là:
“Có duyên nghìn dặm xa còn gặp
Không duyên trước mặt vẫn cách lòng.”
Về nguồn gốc của hai câu nói này, mình xin được trích dẫn câu chuyện dưới đây:
Chuyện kể rằng nhà viên ngoại nọ có cô con gái rất xinh đẹp, lại tài giỏi, tinh thông cầm kỳ thi họa. Đến tuổi cập kê mà cô chưa ưng thuận ai, vì hiếm có người tài giỏi sánh cùng. Vì thế, cô quyết định mở cuộc thi kén chồng. Lọt vào vòng chung kết là 3 chàng trai.
- Một người là một thư sinh áo vải, thuộc làu kinh sử, tài hoa không sao kể xiết, lại có tài viết chữ rất nhanh mà đẹp như phượng múa rồng bay.
- Người thứ hai là một võ sỹ sức khỏe vô địch, quyền cước tuyệt luân, khó ai bì kịp.
- Người thứ ba là một xạ thủ tí lực hùng hậu, bắn bách phát bách trúng trong chớp mắt.
Đề tài được đưa ra cho 3 người như sau:
Chàng thư sinh phải viết hết 1000 trang giấy, lực sĩ phải vác một cái trống nặng mấy trăm cân đi sang thành kế bên rồi vác về. Người cung thủ phải bắn rụng hết lá một cây ngô đồng xum xuê. Ai làm xong việc trước thì sẽ thắng, lấy được mỹ nhân.
Cuộc thi bắt đầu, cả ba tiến hành rất khẩn trương, cứ thể cho đến chiều muộn. Người lực sĩ chưa thấy tăm hơi đâu, còn người xạ thủ thì vẫn miệt mài bắn, lá ngô đồng mới rụng quá một nửa. Trong khi đó, với tài hoa của mình, chàng thư sinh đã viết gần hết nghìn trang giấy.
Thế này thì thắng thua đã rõ ràng, chàng thư sinh cao hứng đọc lên mấy câu thơ, bỏ bàn viết tới đàm đạo, uống trà với người đẹp. Hai người nói chuyện rất tâm đầu ý hợp, tình ý như đã thân thiết tri kỷ từ lâu. Quả thực là:
Quan quan thư cưu
Tại hà chi châu
Yểu điệu thục nữ
Quân tử hảo cầu
Nhưng, đang mải uống trà, đàm đạo say sưa, chàng thư sinh đã quên mất mình còn vài tờ giấy chưa viết xong. Bỗng từ cửa Đông, một tiếng trống đồng vang lên rộn rã, mọi người đều giật mình nhìn ra, chính là người lực sĩ đã mang trống đồng trở về. Đang vui vẻ, tình tứ, hai người rụng rời chân tay, lòng thầm kêu khổ. Giờ có viết nhanh như gió cũng không kịp nữa. Chỉ có thể tự trách bản thân mình quá chủ quan, khinh địch, lỡ mất nhân duyên một đời.
Trong đau buồn, nàng đành đắm đuối nhìn người thương, ứng khẩu những câu thơ từ biệt mà lòng đau như cắt:
Hữu duyên thiên lý năng tương ngộ
Vô duyên đối diện bất tương phùng
Ẩm trà ngã hề hoàn ngã trản
Đô thành huề cổ dĩ chinh đông
Tạm dịch:
Có duyên nghìn dặm xa còn gặp
Không duyên trước mặt vẫn cách lòng
Uống trà đành trả ly không
Đô thành tiếng trống đằng đông đã rền.
有缘千里能相遇/有缘千里来相会 (yǒuyuán qiānlǐ néng xiāngyù/yǒuyuán qiānlǐ lái xiāng huì): Hữu duyên thiên lí năng tương ngộ, là một câu kinh điển nổi tiếng, dùng để hình dung hai người có duyên phận với nhau, cho dù cách xa nhau bao nhiêu rồi cũng sẽ gặp nhau.
Thực tế câu nói này xuất hiện khá nhiều trong các phim cổ trang, kiếm hiệp của Trung Quốc, là một trong những câu thoại kinh điển trong phim kiếm hiệp, nó còn xuất hiện trong một số tác phẩm văn học như:
- Tác phẩm <Trương Hiệp trạng nguyên> của đời Tống, chương 14: “有缘千里能相会，无缘对面不相逢。”
- <Thủy Hử> của Thi Nại Am thời nhà Minh, hồi thứ 35: “宋江听了大喜，向前拖住道：‘有缘千里来相会，无缘对面不相逢’！只我便是黑三郎宋江。” Tống Giang nghe xong mừng rõ, tiến lên phía trước kéo lại, nói: “Hữu duyên thiên lí năng tương ngộ, vô duyên đối diện bất tương phùng! Tôi chính là Hắc Tam Lang Tống Giang.”
- <Tuyển tập thơ tục ngữ Hàng Châu> của Hoàng Tăng thời nhà Thanh:＇“色不迷人人自迷，情人眼里出西施；有缘千里来相会，三笑徒然当一痴。”： Sắc không mê người người tự mê, trong mắt người tình hóa Tây Thi; hữu duyên thiên lí năng tương ngộ, tam tiếu đồ nhiên đương nhất si (nụ cười bỗng làm ta si mê)
Dưới đây chúng ta sẽ cùng nhau phân tích cụ thể hơn câu nói này nhé:
- 有缘/ yǒuyuán/：Hữu duyên, hữu là có, duyên hay còn gọi là nhân duyên, từ ngữ của nhà Phật, thường dùng để chỉ cơ hội đã được định trước để gặp gỡ lẫn nhau giữa người với người.
- 千里/ yǒuyuán/：thiên lí, có nghĩa là nghìn dặm, ở đây phiếm chỉ khoảng cách xa xôi
- 相遇/ xiāngyù/：tương ngộ, có nghĩa là gặp gỡ, gặp mặt
Cả câu này được hiểu là “Có duyên ngàn dặm xa vẫn gặp”, từ đó ta có thể mở rộng ra: tình cảm giữa hai con người không phụ thuộc vào khoảng cách địa lí, nếu như con người ta yêu thương nhau thì dù cho có xa cách nghìn trùng vẫn luôn hướng về nhau, vẫn luôn cảm nhận được đối phương luôn gần bên mình, ngược lại, những người vốn không hợp nhau, ghét nhau thì dù cho có đứng ngay trước mặt nhau cũng cảm thấy xa cách. Trong cuộc sống đôi khi có những người xuất hiện trong cuộc sống của chúng ta nhưng chỉ là thoáng qua, có duyên gặp gỡ nhưng lại không có phận, không thể ở lại bên nhau, nếu đã có duyên không phận thì chúng ta cũng không nên quá cưỡng cầu, hãy để mọi thứ thuận theo lẽ tự nhiên, sống an nhiên, “vạn sự tùy duyên”, những thứ đã qua đi thì hãy nên học cách buông bỏ, hãy biết trân trọng hiện tại và hướng về tương lai, đừng nên cố níu kéo những thứ không thuộc về mình, có như vậy tâm hồn mới có thể thư thái, thanh thản. Mọi thứ đến và đi đều do duyên số sắp đặt, hãy trân trọng những gì bạn đang có và cũng nên học cách buông tay đúng thời điểm bạn nhé!
有句话说：“有缘千里来相会，无缘对面不相逢”，世界那么多人，能够相遇就是一种缘分。
/ Yǒu jù huàshuō: “Yǒuyuán qiānlǐ lái xiāng huì, wúyuán duìmiàn bù xiāngféng, shìjiè nàme duō rén, nénggòu xiāngyù jiùshì yī zhǒng yuánfèn/
Có câu: “Hữu duyên thiên lí năng tương ngộ, vô duyên đối diện bất tương phùng”, thế giới này biết bao nhiêu người, có thể gặp được nhau là duyên phận.